Aydın’a İz Bırakanlar kervanına Milli Mücadele Kahramanları ile devam ediyorum. Bu haftaki yazımızda Milli Mücadele Kahramanlarından Çete Emir Ayşe Hanımefendiyi yazıp yad etmek istedim.
Çete Emir Ayşe ya da Efe Ayşe olarak da tanınır, Kurtuluş Savaşı dönemin de İstiklal Madalyası verilen kadın askerlerden biridir.
1894 yılında Aydın’ın Efeler İlçesi İmamköy Mahallesinde doğmuştur. Babasının adı Mustafa’dır. Kayacık köyünden olan kocası Mustafa ile 1910 yılında evlenmiş, Huriye ve Hafize adlarında iki kızı olmuştur. Çanakkale cephesinde asker olan eşinin 1915 yılında cephede çatışarak ölmesi üzerine, evliliği nedeni ile ayrıldığı köyüne (İmamköy’e) tekrar geri dönüp yerleşmiştir.
Yunanlıların 1919 yılında Aydın’ı işgal ettikleri sırada İmamköy’ü de ele geçirmelerinden, Ayşe Kadın silahlanarak Yunan askeri Aydın’a doğru geldiğinde iki arkadaşı ile birlikte Menderes nehrinin öte tarafına geçmeye çalışırken, arkadaşlarının kayıktan düşüp boğulması üzerine geri döner. Çanakkale’de ölen kocasından kalan tek hatıra olan elmas küpelerini bozdurup kendine bir tüfek alır.
Bu ilk işgal Çete Ayşe tarafından şöyle anlatılıyor:
“Yunan Kuvvetleri Aydın’a geldiğinde İmamköy ünde idim… On beş gün evvel düşman Nazilliye vardı. Dayanamadım martin tüfeğimi aldım çıktım”
Umurlu’daki Sancaktar Ali Efe grubuna katılan Çete Ayşe, aynı gruptaki Çiftlikli Kübra ve Ayşe Çavuş ile birlikte ilk olarak Kepez sırtlarında düşmanla savaştı, daha sonra Aydın Cephesinde yer aldı. Yunanların, Aydın'ı ikinci işgali üzerine Köşk cephesinde de mücadele etmiştir. Yunan kuvvetlerinin Aydın'dan Anadolu'nun iç kesimine girmesini önlemek için mücadele etmiş, 7 Eylül 1919 'a (Aydın'ın kurtuluşuna) kadar Yunanlarla Millî Mücadele'nin sonuna kadar savaşmıştır. Çete Ayşe millî mücadele ile ilgili düşüncelerini de şöyle dile getirmiştir:
“Bazı kadınların içinde bir pehlivan; bazı erkeklerin içinde de, korkaklıklarından dolayı, bir kadın gizlidir. Kemer belindir, çizme ayağın, börk başındır. Mademki burası bizim vatanımız; biz de bu vatanın olmalıyız.”
1933 yılında Aydın'da Mustafa Kemal Paşa tarafından kendisine (istasyon meydanında) İstiklâl Madalyası verilmiştir. Çete Ayşe bu anısını şöyle dile getirmiştir:
“O günlerden iki hatıram kaldı. Biri kadınlığımla verdiğim savaş, öteki de rahmetli Atatürk’ün göğsüme taktığı İstiklal Madalyasıdır.”
Milli Mücadele Kahramanı Çete Ayşe ölene kadar köyündeki tek katlı evinde mütevazi bir hayat sürdürmüş, 1967 yılında vefat etmiştir.
Üyesi olduğum ve yönetiminde görev aldığım (o yıllarda) Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği olarak Köylülerin kalkınması ve tarihi yerlerinin bakım ve onarımlarının yapılması için bir çalışma başlattık. Milli Mücadele Kahramanı Çete Ayşe’nin evinin ve mezarının İmamköy de olması nedeniyle İmamköy’ü Örnek köy olarak seçtik ve bu konuda ilgili makamlara yazışmalar yaparak çalışmalarımızı başlattık.
Başta köye gidip düşüncelerimizi köy Muhtarı, azalara ve köylülere anlattık, onlara örnek köy’ü yerinde izah etmek için Dernek olarak ayarladığımız minibüslerle İzmir’e bağlı Şirince’ye götürdük. Derneğimiz Yönetim Kurulu ve üyelerinden 10,15 kişi sürekli İmamköy’e gidip geldik, köylülerle ne yapabiliriz, köye nasıl katkı sağlarız diye düşündük ve Çete Ayşe’nin mezarının onarılması ile Köy meydanına büstünün yapılmasına karar verdik ve sonuçta başardık. Ayrıca dernek olarak İmamköy’e gezi düzenleyip 500-600 kişiyi İmamköy’ün üstünde bulunan tarihi Hamam ve Kilise harabelerine götürdük. Aydın Tema vakfıyla birlikte köyün belirli yerlerine çeşitli ağaçlar diktik.
Örnekköy projesi ve Çete Ayşe’nin mezarının onarılması ile Köy meydanına büstünün yapılmasını biz başlatmıştık. Dönemin valisi Mustafa Malayı ikna edip bu işe başlatık ama bu olayı duyan bazı uyanıklar bizim önümüze keserek her şeyi kendileri yapmış gibi açılışı yaptılar. Bizim ne de derneğin ismi o gün zikredilmedi olsun varsın biz yapmak istediğimizi yaptırmıştık. Çete Emir Ayşe Mekânında rahat uyusun, ruhu şad mekânı cennet olsun. Bu olaya dönemin Muhtarı, azaları ve tüm köy halkı şahittir.
Milli Mücadele Kahramanımız Çete Emir Ayşe ile ilgili bilgileri o günlerde aldığım notlarımı birleştirerek yazdım.
Haftaya başka bir Aydın’a İz Bırakan şahsın yaşam öyküsünde buluşmak üzere saygılarımla.
